Asinus, Esel
Marcin Siennik, Zielnik, Księgi wtóre, Część pierwsza, Rozdział 4
Osieł jest zwierzę grube a wzgardzone, bowiem z wielką głową, uszy ma długie a szerokie. Sam jest pokorny, niezwadliwy, brzemię by nawiętze zcierpi, chodu też leniwego. Gdy go kto bije cierpliwy abowiem jest nad wszytki zwierzęta głupszy. A gdy w drodze idzie nikomu nie zstąpi. Tarnia młodego rad pożywa, zimna się bardzo boi, przeto się też w zimnych stronach nie rodzi, jako na północy, gdzie trwać nie może. Samica aże jej trzy lata będą toż rodzi, a gdy nie pocznie rodzić po zrzuceniu zębów pierwszych, tedy już zawsze niepłodna będzie. A cały rok w brzuchu źrzebię nosi, które póki młode, póty cudne, a co dalej to żadniejsze. Żółci w sobie nie ma by kęsa, przeto się też nigdy nie gniewa, leda ziela pożywa a od wody tyje. Pisze Phisilogus iż to zwierzę w pierwszym krzyżu jest mdlejsze, ale na zad mocniejsze, muzykę i wszelaką gędźbę w nienawiści ma, głos człowieczy, które[g]o się zwyczai, zna i rozumie. Drogę też pamięta, którą raz przejdzie. Tak głupi jest, iż gdy wilka ujrzy, tedy się na zad ogląda, także go wilk rychlej pożywa.
Użytki ku lekarstwam
A
Awicenna. Osłowa krew leczy trąd, polewka z mięsa jego żyłam z suchości skurczonym pomaga, także i samo mięso przyłożone.
B
Wątrobę jego upiekłszy dobrze na czczo jeść kto ma wielką niemoc, takież i proch kopyta jego spalony na to dobry.
C
Popiół z mięsa albo z wątroby jego z olejem abo z oliwą dobry na rozpadliny od zimna.
D
Mocz też jego pomaga na bolenie nerek, takież i kamień w męcherzu łamie.
E
Krew osłowa nie dopuszcza z nosa krwi ciec takież pomaga na rany rozrastające.
F
Tłustość jego traci blizny na skórze, gnój też jego każde cieczenie krwie zastanawia.
G
Dobrze gnoju jego woniać gdy krew z nosa idzie, takież wilkość z niego wycisnąwszy w nos wpuszczając, krew zastanawia.
H
Gdy niedźwiadek uje, suchy gnój jest dobry z winem na ranę.
I
Mleko oślice subtelniejsze jest i nie mastne przeto jest dobre naprzeciw kaszlowi, krwią plwanie, śledziony puchnienie oddala, odmiękcza brzuch i suchotam być nie da.
K
Też gdy nim usta pomazują, potwierdza zęby i dzięgne spędza, ale się nie godzi mającym zawrót abo chorą głowę.
L
Krew osłowa z winem pita zimnicy ustawicznej dobra trzy abo czterzy krople wpuściwszy, tłustość jego bujność[?] uśmierza, też śledzionę z wodą starłszy gdy na piersi przykłada, tedy mleko przyciąga.
M
Tłuste też z jego wymiona wyczyścia blizny a mleko wszystki wrzody wnętrzne i reumę uzdrawia i mocz jego szalejącym pomaga.
N
Płuca ośle starłszy wypite tęskliwości i kaszlowi pomagają, wątroba też od wielkiej niemocy dobra.
O
Gnój też ośli z żył ranionych krew zastanawia jako woda wyciśniona.
P
Mleko też wszelkim trucinam i bolączkam wnętrznym pomnaga aczkolwiek też i na to jest owcze mleko ale wżdy nie tak mocne.
Q
Plinius libro 28. Pierścień z kopyta albo z goleni osłowej na palcu noszony nie dopuszcza padać wielką niemoc cierpiącym.
A[1]
A gdyby kto ususzywszy jego płuce kurzył po domowi na węgle sypiąc, tedy wszystkie węże i gadzinę jadowitą wypędzi.