Marcin Siennik, Zielnik, Księgi piąte, [Pozycja 95]
Żołądkowe choroby jako leczyć a naprzód mdłego twierdzenie, aby dobrze trawił
[A]
Żołądkowi szkodzi grube powietrze, bagniste, długie spanie, długi pokój a próżnowanie, karmie ku trawieniu trudne jako mięsa, kacze jajca, żórawie i wszystki stare a niestrawne potrawy, masło szkodzi ustawicznie jedzone, sery stare, młode nie wadzą, jajca twarde a k’temu nieświeże, chleb przaśny a nie upieczony a k’temu tłusty jako są kołacze z masłem, wszystki kapusty, korzenie surowe, owoce niestałe, rzeczy przykre, wody bardzo zimnej picie, a nawięcej szkodzi sytość do brzydkości, rozmaitość karmi.
[B]
A iż od żołądka częściej niemocy pochodzą, nalepiej kiedy się niemoc poczyna mieć wstrzymanie od picia i od jedzenia, bacząc swe przyrodzenie i zwyczaj a czymeś w niemocy zdrowia nabył? Żołądek chory gdy trawić nie może, nalepiej go karmiami nie obciężać, lepiej po troszcze często jeść niźli razem wiele, słodkich a tłustych rzeczy niechać zawżdy czekać żądzej jedzenia.
[C]
Pomaga to żołądkowi. Mastikę warząc w winie pić – zachowywa od niemocy żołądek i wątrobę. Gwoździki, cynamon, muszkat z kwiatem, szafran (aczkolwiek żądzą tępi), cytwar pomaga wszystkim boleściam żołądkowym, Słoniowy róg, Żużel żelazna, Reubarbarum, Gałgan, Piołyn sam i jucha z niego jest wyborne lekarstwo, Cukier dobry onemu w którym się nie rodzi kolera, Koral pić i na żołądku ji powiesić, takież Szmaragd, korzenie opichowe. Potwierdza żołądek Róża, Mirra, Mieczykowy korzeń, biała lebiodka, bukwica, rzeczy cierpne tedyż po jedzeniu wzięte, jabłka dostałe a uleżałe, oliwki, kapary, rodzynki, Izop, Ruta, Latorośli przestępowe, Rzepa pieczona z octem, Oman z prawej własności potwierdza żołądek.
[D]
Mocne lekarstwa człowieka mdlą a żołądek obrażają. A przeto chory takiemi karmiami ma być karmion, które by go czyściły i potwierdzały. Jucha starego tura żywot przepuszcza a zwłaszcza kolerę czyści, gdy paprotkę z nim uwarzysz. Śliwki warzone odmiękczają. Szałwia warzona w koziej serwatce żywot czyści; ale chcesz li lekko żywot przepuścić, daj się choremu ciepłej wody napić, a chcesz li więcej, tedy miodu czystego w nie przymieszaj. Albo w wodzie nawarzywszy fenum grecum daj pić. Toż też czyni Ślaz i liście Kobylego Szczawiu albo ćwikły. Napitek ma być wolny, ma spokojem leżeć, a nie wstawać na pierwsze poruszenie aż dobrze potym po przepuszczeniu. A jeśliby medł był, niechaj poleży a potym mu dać jeść. mocniejszym mocniejsze przepuszczenia mają być dawany.
[E]
Dziecię jedno miało brzuch nadęty jako lutnia; warząc tedy sosnkę ziele dano mu pić a beło rychło zdrowe.
[F]
Naprzód bukwica żwana a sok z niej połykany żołądek posila i umocnia, dając mu dobre trawienie a nawięcej gdy po niej trochę wina się napijesz dobrego. Też cynamon, gałgan, gwoździki, każdego z nich równo wziąć na proch starwszy z dobrą małmazją albo z winem ciepło wypij po ranu bardzo zimny a flegmisty żołądek posila i trawienie w nim dobre czyni. Też kapary słone nic nie płukane przed jedzeniem na czczo wzięte żołądek posilają i trawienie dobre czynią.
[G]
Takiż Imbier w miedzie przyprawiany zagrzewa żołądek, flegmę i insze wodności w nim wysusza, a nawięcej ty, które z owoców zimnych, jako z ogórków, z malonów i z jabłek się namnożyły.
[H]
Też wino piołynkowe niewymownie żołądek umocnia. Takież też wino omankowe i chęć ku jedzeniu czyni.
[I]
Sok też piołynowy na zły a skażony żołądek jest niepospolite lekarstwo umocniając, posilając, chęć ku jedzeniu dając, a to gdy go na każdy dzień dwie łyżce wypijesz przed jedzeniem we trzy godziny.
[K]
Też nasienia kopru włoskiego, cynamonu, białego i też długiego pieprzu, każdego z tych rzeczy namienionych równe części po łucie albo mniej, cukru tak wiele jako tych wszystkich rzeczy, dajże się tego napić po ranu przed obiadem co półtora złotego czerwonego zaważy z winem abo z piwem ciepło, a potym we trzy godziny możesz jeść.
[L]
Koral starty z dżdżową wodą pić. Takież skórki pępków kurzych suche starwszy pić, żołądkowi pomagają.