Betonica, Bethonich
Marcin Siennik, Zielnik, Księgi pierwsze, Część pierwsza, Rozdział 25
A
Bukwica jest ziele ciepłe i suche w trzecim stopniu, ma moc ocierającą i przeczyniającą grubych wilgości, a przeto ma moc kruszącą kamień w nerkach i w męcherzu i pobudza przyrodzoną niemoc paniam, i boleść bokową uśmierza. I też zatkanie śledziony wyczyścia, a to gdy je uwarzysz z jeleniem językiem i z korzeniem włoskiego kopru, z winem pijąc. A to też lekarstwo ma moc naprzeciwko opuchlinie przyłożywszy korzenia bruscy i korzenia szparagowego, a to gdy ta opuchlina przychodzi z zimnej przyczyny, to jest z flegmy.
B
Też proch z bukwice ma moc goić rany głowy, a to zmieszawszy z mirrą a z trochą szafranu, przymieszawszy k’nim.
C
Też bukwica uwarzona w occie z bluszczem a z trochą piretrum, płucz sobie usta – zębów bolenie oddala.
D
Też wodka bukwicowa z prochem czarnej heleny, a z trochą tucjej, zmieszajże to społem, a puszczaj tylko kropkę na oczy, abowiem to lekarstwo zaćmienie oczu i insze skazy oddala.
E
Też warz bukwicę w winie, a przyłóż k’niej trochę piołunku i nasienia kubebów, a tego się napijaj, abowiem głowę posila i boleść oddala.
F
Też bukwica, spika celtyka i kubeby warzone w ługu, a tym ługiem głowę myjaj – zawracanie głowy i boleść oddala i Świętego Walantego niemoc ulecza.
G
Też warz bukwice z octem, a gdyby kogo wąż ujadł, przyłóż tego na ranę, tedy jad wyciąga na wierzch, a nie dopuszcza w ciało się wkorzeniać.
H
Też wino, w którym wre to ziele z gałganem tłuczonym – rzyganie przykre a kwaśne zastanawia.
I
Też uwarz korzenia bukwicowego z krokoszem, a wlej octu z kilka łyżek, iżby czuć ocet, a to wypij, abowiem to picie flegmę z żołądka obficie pobudza i przez usta wypędza.
K
Też bukwica warzona w winie a pita, psuje moc i złość jadowitego lekarstwa – Serapio powiada.
L
Też wino, w którym wrzała bukwica z bolum armeno zmieszawszy – zastanawia krew, która pochodzi z piersi.
M
Też wino bukwicowe z chebdem a z tirlicem uwarzone a pite, boleść członków, rąk i nóg wypędza, i kohkę (kolkę?) odejmuje.
N
Samo wino bukwicowe jest dobre paniej przy porodzeniu pite, jeśliby nie miała febry, a jeśliby miała, tedy go niechaj nie pije, a wszakoż sama wodka bukwicowa jest to dobra na przeciwko febrze – Pandekta, Serapio, Platearius powiadają.