Lactuca, Latych
Marcin Siennik, Zielnik, księgi pierwsze, Część pierwsza, Rozdział 117
A
Sałata abo laktuka jest dwojaka: jedna jest domowa, a druga leśna. Moc tej laktuki domowej jest zimna i wilgotna miernym obyczajem.
B
Uwarzenie laktuki z trochą octu jest to dobra na wrzedzienice gorące przykładając tego na ty bolączki.
C
Laktuka pożywana abo jedzona pragnienia broni i nasienie męskie zastanawia, tak iż czasu spania wypływać nie dopuszcza.
D
Też na to nasienie laktuczane w piciu wzięte, to jest zwierciawszy je a rozpuścić w wodzie, jest to rzecz niepospolita na tę chorobę mężczyzńką.
E
Laktuka między inszemi chwastami, których pożywamy jest nalepsza, abowiem się z niej nalepsze wilgości rodzą, to jest krew bardzo dobra z powieści Serapiowej Capit de lactuca. Tenże też mówi: nie najduje między zioły żadnego, które by mogło sen stracony przywrócić człowiekowi jako laktuka jedzona często na noc, abowiem zimność czyni z wilgotnością w ciele człowieczym, stąd sen narychlej przychodzi. A z pożywania laktuki nie przychodzi żadne zaszkodzenie abo chrobaka jako z inszych chwastów może przyjść. Żywota też nie otwiera ani zastanawia abo zatwierdza, bowiem nie ma w sobie ani słoności, ani cierpności, ani ostrości.
F
Z laktuki uczyniony plastr wespołek z sokiem a przyłożony na bolączkę bolącą odejmuje ból i chłodzi ją bardzo dobrze.
G
Też laktuka domowa jest dobra żołądkowi i chłodzi żywot, sen czyni, mleko w piersiach pomnaża, a tak z oliwą będzie dobra.
H
Też gdy ją uwarzysz z mięsem świeżym, jest dobra ku jedzeniu, a nawięcej tym, którzy mają w sobie zapalenie, jako ci, którzy są gorącego przyrodzenia.
I
Też tym ludziom którzy miewają gorące febry laktuka im będzie dobra a pożyteczna ku jedzeniu z octem.
K
Też woda, w której wrzała laktuka dana ku piciu z trochą cukru jest dobra na zatkanie śledziony abo na jej niedostatkoch. Sen też stracony przywraca.
L
Też nasienie laktuczane z mlekiem niewieścim, z białkiem jajecznym zbiwszy to społem, przyłóż na czoło na skronie – jest dobre tym, co spać nie mogą. Serapio powiada.
M
Też laktuka uwarzona w wodzie, a potym z oliwą a z octem jedzona, żółtą niemoc wypędza.
N
Też nasienie laktuczane na proch starte a z winem na noc pite, czyni spanie mocne.
O
Też Pliniusz pisze, iż ma laktuka osobną moc uśmierzać bujność cielesną, tak mężczyznam, jako białym głowam, a to tym obyczajem. Weźmij laktukę a nawięcej polną, wysuszywszy je na słońcu zatrzyj na proch, a tego prochu pożywaj z winem ciepło na czczo – ustanie bujność cielesna bez obrażenia zdrowia.