Agnus castus, Schaffmulle
Marcin Siennik, Zielnik, Księgi pierwsze, Część pierwsza, Rozdział 22
A
jest drzewko ciepłe i suche w trzecim stopniu. Mówi Serapio, iżeby miało w sobie moc ścieńczającą i rozchodzącą, i też ma moc odejmującą chciwość cielesną ku jurności, a to gry go kto pożywa w potrawach. Tego drzewa listki, nasienie i korzenie wchodzi w lekarstwo. Nasienie jego zbytnie pożywane od ludzi czyni bolenie głowy i spanie zbytnie a szkodliwe. A jest dobre naprzeciwko zamuleniu wątroby i śledziony, gdy je uwarzysz z jelenim językiem, z trochą piołynku a z lakrycją w winie, a onego się napijaj ocukrowawszy. I też gdy się go napijasz uwarzywszy w wodzie a w occie, tedy opuchlinę wygania z ciała chorego.
B
Też włoska wierzba ma moc naprzeciwko twardości żywota i śledziony tym sposobem: weźmij nasienia tego drzewka a stłucz je na proch miałki dwie dragmie, korzenia wysokiego ślazu stłuczonego dobrze, zmieszaj ty rzeczy wszytki wespołek z drożdżami winnemi, a z trochą wina, a tak będzie jako maść. Którą maścią namazuj śledzionę i twardość żywota – rozchodzi się pod tym czyście twardość.
C
Też mężczyznam na ich niemoc, którą zową gomorea, to jest, gdy który często mienia plemienia przez sen wypuszczanie, abo tedy kiedy wodę puszcza, a tak zastawienie tego. Weźmij liścia tego drzewka i kwiatków jego, bobrowych strojów dragmę jednę, a liścia po garści. Stłucz ty rzeczy czyście, a przymieszaj trochę octu ze dwie łysce abo ze trzy. A przyłóż tego na noc prosto na łono, zastanowi się ta rzecz bardzo rychło.
D
Też nasienie jego stłuczone na proch daj wypić z trochą bobrowego stroju a z piwem abo z wodą. Tedy to picie odejmuje chciwość cielesną, abo tylko uwarzywszy wszutko drzewko, to jest z liściem i z nasieniem w wodzie, a na noc naparzaj sobie ciepło wolno członek tajemny, tedy też uczyni człowieka o jurność niedbałego.
E
Niektórzy ludzie chcą być czyście, podsyłają sobie z tego drzewka liścia, abo je kładą w łóżko, a czyni je jakoby trzebione.
A niektórzy tak sobie odejmują chciwość tę przyrodzoną. Weźmij nasienia laktuczanego, psylij, nasienie citrulli w aptece, nasienie malonowe, ogórkowe, bań nasienie i kurzej nogi, każdego po dwie dragmie, warz że to w wodzie. A gdy połowica wywre, przylej z pięć łyżek octu. A możeszli też sok z agrestu mieć, też wlejże trzy łyżki a powarz trochę. A potym włóż kamfory z pół dragmy, a tego się napijaj na noc, i też rozmoczywszy chustę przykładaj sobie na łono.
F
A niektórzy też pożywają w piciu, abo w jedzeniu ruty, majoranu, tego też drzewka z nimi przymieszając, kmin też, lebiodkę, czynią z tego proch, a potym go pożywają w winie. A tak ty rzeczy trawią nasienie, a prawie je wysuszają, iż im potym przestaje ta choroba cielesna.
G
Też uwarz tę włoską wierzbę z bylicą a z piołunem, a potym przykładaj na macicę. To wszytko uwarzone ziele wysusza nieczystości i wilgości zbytnie w macicy i zaciska szyję jej, przeto sprawuje ją ku poczęciu łacnemu.
H
Też kto ma złą pamięć, abo prawie straconą, tak uczyń: warz to drzewko z bobrowym strojem, z opichem, z szałwią w słonej wodzie z dobrą godzinę. A potym oną wodą myjaj często, nacierając tył głowy – przywraca straconą pamięć, a złą naprawia. Pandekta z Platearzem powiadają.